سالَک یا لیشمانیوز پوستی
سالَک یا لیشمانیوز پوستی (نامهای رایج در افغانستان: سالدانه یا دانهسال) شایعترین نوع بیماری پوستی لیشمانیازاست که بر اثر گزش جنس ماده نوعی پشه خاکی که در مکانهای گرم و مرطوب مثل زیر زمینخانهها، فضاهای متروک، پشت لوازم و اشیای ثابت منزل و… زندگی میکنند، به انسان منتقل میشود. یکی دیگر از راههای انتقال این بیماری، تماس زخمهای عادی با ترشحات زخم سالک است.عامل این بیماری انگلی به نام لیشمانیا است.
سالانه ۱۹ هزار مورد ابتلا به سالک در ایران ثبت میشود که سه هزار مورد آن مربوط به استان فارس است.
عامل بیماری سالک انگلی به نام لیشمانیا است که در زخمهای سالک وجود دارد که با خونخواری پشه از محل زخم سالک، وارد بدن پشه میشود و چرخه انتقال آن طی میشود.
زخم سالک به دو نوع خشک و مرطوب تقسیم میشود. در سالک خشک تعداد زخمها کم و بدون درد است و زخمها از نظر ظاهری هم خشک هستند اما سالک مرطوب دردناک است یا گستره وسیعتری از زخمها که این نوع سالک بیشتردر دست و پا دیده میشود.
سالک خشک به نوعی بیماری مشترک انسان و سگ به شمار میرود به طوری که سگها منبع این بیماری به شمار میروند.
مهمترین منبع بیماری سالک مرطوب جوندگانی مثل موشهای صحرایی هستند.
در ایران 2 نوع از این بیماری وجود دارد که توسط 2 گونه انگل ایجاد می شود. نوع خشک یا شهری و نوع مرطوب یا روستایی.
• سالک خشک یا شهری که توسط گونه انگل لیشمانیا تروپیکا ایجاد می شود. در این نوع پس از یک دوره کمون بیش از دو ماه، ندول کوچکی درمحل گزش به رنگ قرمز قهوه ای ظاهر می شود و بتدریج طی 6 ماه بزرگتر می شود و معمولا در مرکز آنها زخم سطحی ایجاد می شود و دلمه می بندد. در صورت عدم درمان معمولا طی 12-8 ماه ضایعه روبه بهبودی می رود و از خود جوشگاه به جای می گذارد دوره زمانی این نوع سالک از نوع مرطوب طولانی تر است.
• سالک مرطوب یا روستایی توسط گونه لیشمانیا ماژور ایجاد می شود. در این بیماری پس از دوره کمون کمتر از دو ماه در محل گزش دانه جوش مانندی ایجاد می شود. طی 3-2 ماه زخم بزرگتر شده و گاهی اطراف آن ندول های کوچک و متعدد ظاهر می شود که از عوارض این بیماری محسوب می شود. گاهی ممکن است انگل از طریق مسیر لنفاتیک گسترش پیدا کند. بهبود معمولا طی 6-2 ماه دیده می شود و جوشگاهی از آن باقی می ماند.
آمپول گلوکانتیم داروی موثر در درمان سالک است.