سرطان (cancer) چیست؟
سرطان-cancer یعنی رشد ، تکثیر و گاهی انتشار غیرطبیعی سلول های بدن. تمامی سرطان ها دارای الگوی رشد مهارگسیخته و تمایل به جدا شدن از منشا اصلی و متاستاز هستند. سرطان اصطلاحی برای اطلاق به گروهی از بیماریها است که در آن سلولهای غیرطبیعی بدون کنترل تقسیم میشوند و میتوانند به سایر بافتها تهاجم کنند. سلولهای سرطانی همچنین میتوانند از طریق خون و دستگاه لنفاوی به سایر نقاط بدن گسترش پیدا کنند.
سرطان یک بیماری منفرد نیست، بلکه بسیاری از بیماریها را شامل میشود. بیش از 100 نوع متفاوت سرطان وجود دارد.
دید کلی
جسم انسان از میلیون ها میلیون سلول تشکیل شده است که در کنارهم ، بافت هایی مانند ماهیچهها ، استخوان و پوست را میسازند. اغلب سلول های طبیعی بدن درپاسخ به تحریکاتی که از داخل و خارج بدن به آنها وارد میشود، رشد و تولیدمثل میکنند و درنهایت میمیرند. اگر این فرآیند در مسیر تعادل و صحیح خود اتفاق بیفتد ، بدن سالم میماند و عملکرد طبیعی خود را حفظ میکند. اما مشکلات، زمانی شروع میشود که یک سلول طبیعی دچار " جهش " و یا تغییر شده و به سلول سرطانی تبدیل میشود.
نحوه پیدایش سرطان
یک سلول طبیعی ممکن است بدون هیچ دلیل واضحی به یک سلول سرطانی تبدیل شود، ولی دراغلب موارد، تبدیل دراثر مواجهه مکرر با مواد سرطان زا مانند الکل و دخانیات صورت میگیرد. شکل ظاهری و نیز عملکرد سلول های سرطانی شده با سلول های طبیعی تفاوت دارد. جهش یا تغییر ایجاد شده در DNA یا ماده ژنتیکی سلول اتفاق میافتد. DNA همان مسئول کنترل شکل ظاهری و عملکرد سلول است. وقتی DNA یک سلول تغییر میکند، آن سلول با سلول های سالم کنارخود تفاوت مییابد و دیگر کارسلول های طبیعی بدن را انجام نمیدهد. این سلول تغییر یافته از سلول های همسایهاش جدا میشود و نمیداند چه زمانی رشدش باید به پایان برسد وبمیرد. به عبارت دیگر سلول تغییر یافته از دستورها و علائم داخلی که سلول های دیگر در کنترل آن ها هستند، پیروی نمیکند و به جای هماهنگی با سلول های دیگر خودسرانه عمل میکند.
بدخیم شدن سرطان
وقتی سلول " جهش یافته " تقسیم میشود ، به 2 سلول جدید " جهش یافته " تبدیل میگردد و این فرآیند به همین ترتیب ادامه مییابد تا همان یک سلول موذی به تودهای ازسلول ها که تومورنامیده میشود، تبدیل میگردد. گاهی این تومورها، خوش خیم-benign tumor بوده و رشد نمیکنند. ولی در صورتی که سلول های توموررشد کنند و تقسیم شوند و سلول های طبیعی اطراف خود را از بین ببرند و به نقاط دیگر بدن هم دستاندازی کنند، تومور بدخیم-malignant tumor محسوب میشود. بزرگترین خطر تومورهای بدخیم، توانایی آن ها در حمله به بافت های سالم و پخش شدن دربدن است و این همان متاستاز سرطان است. هرچه تومورها رشد کنند و بزرگتر شوند، جلوی رسیدن مواد غذایی و اکسیژن را به سلول های سالم میگیرند و با پیشرفت سرطان، سلول های سالم میمیرند و عملکرد و سلامت بیمار ازبین میرود. اگرجلوی این فرآیند گرفته نشود، سرطان به مرگ میانجامد.
علائم هشدار دهنده سرطان
- خونریزی غیرطبیعی در هر نقطه از بدن.
- پیدایش هرگونه توده سفت سلولی در زیرپوست، مثلا در سینه یا نقاط دیگر.
- پیدایش زخمی که به آسانی بهبود نمییابد (به ویژه دراطراف زبان دهان و لب ها).
- سوء هاضمه دائمی
- تغییراتی در وضع خال ها یا زگیل ازقبیل تغییر رنگ، بزرگ شدن، خارش، دردناک شدن و یا خونریزی از آنها که به مدت طولانی ادامه یابد.
- پیدایش آشفتگی دراعمال رودهها یا مثانه که با درمان های عادی بهبودی نیابد.
- سرفه، گرفتگی صدا و یا مشکل شدن عمل بلع به مدت طولانی.
اگر هر یک از این علائم فوق بیش از دو هفته ادامه یابد، باید بیمار تحت بررسی تخصصی قرار گیرد. البته در بیشتر موارد این علائم حاکی از وجود سرطان نیستند.
انواع سرطان ها
اغلب سرطان ها به سه دسته عمده تقسیم میشوند:
- کارسینوم : شامل سرطان هایی میشود که از سلولهایی که سازنده پوست هستند (مثل سرطان پوست-melanoma) و یا لایه داخلی اعضا را میپوشانند (مثل سرطان ریه-Lung cancer ) و یا سازنده غدد هستند (مثل سرطان سینه-Breast cancer ) منشا میگیرد.
- سارکوم : این دسته سرطان هایی هستند که از بافت همبند مثل غضروف، استخوان و ماهیچه منشاء میگیرند. از این رو سرطان استخوان یا سرطان ماهیچه را در هر نقطه از بدن سارکوم- sarcoma میگویند. (سارکوم: تومور بدخیم بافت پیوندی، تومور بدخیم نسج همبند، تومور سرطانی)
- لوسمی و لنفومها : شامل سرطان هایی است که از سلول های تشکیل دهنده خون و سلول های ایمنی منشاء میگیرند.
در کشورهای غربی، سرطان پوست-melanoma شایع ترین سرطان است و پس از آن سرطان سینهBreast cancer ، ریهLung cancer ، پروستاتProstate cancer، روده بزرگ-colorectal cancer، مثانه-bladder cancer و رحم-cervical cancer قرار دارد.
نقش عوامل محیطی در بروز سرطان
عوامل محیطی یکی از تاثیرگذارترین عوامل در بروز بیماریها از جمله سرطان هستند؛ آلودگی هوا، محیط کار، نور خورشید، سبک زندگی و ... از عوامل محیطی هستند که در بروز سرطان و دیگر بیماریها نقش مهمی ایفا میکنند.
محیط، یکی از تاثیرگذارترین عوامل موثر بر سلامتی انسان و خطر بروز سرطان است. واژه "محیط" علاوه بر جنگلها، اقیانوسها یا کوهها، شامل هر چیزی که خارج از بدن باشد و وارد بدن شده و با آن مواجهه پیدا کند نیز میشود. عوامل محیطی که روزانه همه ما با آنها مواجه هستیم مانند هوایی که تنفس میکنیم، آبی که مینوشیم، غذایی که میخوریم و به طور کلی نحوه زندگیای که انتخاب کردهایم، همگی میتوانند دارای عامل سرطانزا باشند.
میزان بروز سرطان در کشورهای مختلف، متفاوت است و همچنین میزان بروز در افرادی که از کشوری به کشور دیگر مهاجرت میکنند، تغییر میکند. به عبارتی عوامل محیطی به قدری تاثیرگذار هستند که حتی افراد مهاجر، فارغ از موضوع ژنتیک و وراثت خویش، همانند دیگر مردمان آن کشور در معرض عوامل سرطانزای موجود در محیط زندگی جدید قرار گرفتهاند و این موضوع تاییدی بر آثار محیط است. به عبارتی دیگر در رشد سرطان در بدن تغییرات ژنتیکی نقش دارند، ولی اغلب عوامل محیطی آغازگر این تغییرات در ایجاد سرطان هستند.
ساختار ژنتیکی هر فردی در روند زندگی، در مواجهه دائمی مداوم با موانع محیطی مانند مواجههای شغلی، آلودگی هوا، نور خورشید و اشعه رادیواکتیو است. این عوامل ممکن است منجر به تغییرات ژنتیکی و برهم زدن تعادل و توازن در روند عادی رشد سلولها شوند.
اهمیت عوامل محیطی در ایجاد سرطان
به طور کلی عوامل ایجاد کننده سرطان را میتوان به دو دسته عوامل مرتبط با شیوه زندگی و عوامل محیطی تقسیم کرد. هرچند عوامل مختلف شیوه زندگی نیز از طریق محیط وارد بدن میشوند (مانند سیگار، الکل و تغذیه نامناسب) اما، وقتی صحبت از عوامل محیطی میکنیم، منظور عواملی هستند که مستقل از انتخاب شیوه زندگی مانند آلودگی هوا به بدن آسیب میرسانند. به طور کلی سهم عوامل مختلف شیوه زندگی در ایجاد سرطان نسبت به عوامل محیطی خیلی بیشتر است.
با این نگاه که تقریبا تمام عوامل سرطانزا به جز زمینه ژنتیکی، از طریق محیط وارد بدن میشوند، به طور متوسط دو سوم موارد سرطان با برخی از عوامل محیطی مانند تنباکو، الکل، غذا، قرار گرفتن در معرض تابش اشعه، ویروسها و مواد موجود در هوا، آب و خاک مرتبط هستند. البته بسیاری از آنها مربوط به انتخابهای شیوه زندگی بوده و قابل تغییر و تعدیل هستند. مثلا حدود یک چهارم مرگ و میرهای ناشی از سرطان با حذف مصرف محصولات تنباکو قابل پیشگیری هستند و یا انتخابهای تغذیهای از بسیاری از مرگهای زودهنگام ناشی از سرطان پیشگیری میکند. رژیم غذایی سالم کم کالری شامل غلات کامل، میوهها و سبزیجات است و باید از مصرف مقادیر زیاد غذاهای چرب، گوشت قرمز، پرنمک یا نمک سود شده اجتناب شود.
پیشگیری و درمان برخی از عوامل عفونی و ویروسی مانند ویروس پاپیلومای انسانی، ویروسهای هپاتیت B و C، هلیکوباکتر پیلوری و ... که از عوامل خطرزا برای ابتلا به سرطان هستند نیز اهمیت زیادی دارد.
گرچه رابطه مواجهه با عوامل محیطی و خطر بروز سرطان تایید شده است، اما هنوز به درستی نمیدانیم چرا از بین دو نفر که مواجهههای محیطی مشابه دارند، یکی مبتلا به سرطان میشود و دیگری مبتلا نمیشود، اما به نظر میرسد عوامل فردی در این مساله دخالت دارند و ارتباطات پیچیدهای بین آنها حاکم است.
احتمال ایجاد سرطان در یک فرد در واکنش به عوامل زیست محیطی ویژه، به مدت زمان و تعداد دفعات قرار گرفتن در معرض مادهای خاص و همچنین عوامل دیگر مانند عوامل ژنتیکی، رژیم غذایی، سبک زندگی، سلامتی، سن و جنسیت نیز بستگی دارد.
مواجهههای شغلی
بسیاری از عوامل خطرزای محیطی سرطان برای اولین بار در محیط کار کشف شدهاند، زیرا افرادی که مشاغل خاص دارند، در مقایسه با عموم مردم تحت تاثیر مواجهه زیاد با مواد شیمیایی هستند. طیف وسیعی از مواد شیمیایی که بعضی از افراد در صنایع و مشاغل و در محیط کار خود با آن سر و کار دارند، احتمال ابتلا به سرطان در آنها را افزایش میدهد. از جمله این مواد بنزن، تار، آرسنیک، کادمیوم، کرومیوم و چندین ماده دیگر است.
بنزن به عنوان حلال در بسیاری از صنایع از جمله پتروشیمی کاربرد دارد و همچنین در آلودگیهای هوای شهری و دود سیگار وجود دارد. تماس طولانی مدت با بنزن خطر ابتلا به لوسمی را افزایش میدهد.
تار مجموعه ذراتی است که در اثر اشتعال سیگار، معلق شده و به ریه وارد میشود. این ذرات به صورت ماده چسبنده قهوهای رنگ در انگشتان، دندان و ریه افراد سیگاری رسوب میکند.
آرسنیک به عنوان یک ماده نگهدارنده در صنایع چوب کاربرد دارد، البته در دود سیگار نیز موجود است. این ماده بعد از ورود به بدن، هرگز دفع نمیشود و با تخریب DNA و ممانعت از ترمیم آن، یک ماده سرطانزا محسوب میشود.
کادمیوم درصنایع باطریسازی کاربرد دارد. در سیگار هم وجود دارد. مطالعات نشان میدهد، میزان کادمیوم در افراد سیگاری دو برابر افراد غیر سیگاری است. کادمیوم علاوه بر سرطانزایی بر روی کلیه و عروق نیز تاثیر مخرب دارد.
کرومیوم در صنایع آلیاژسازی و رنگسازی کاربرد دارد. در دود سیگار نیز موجود بوده و با سرطان ریه مرتبط است.
بوتادین در صنایع لاستیکسازی کاربرد دارد و سرطانزاست.
نیتروزآمین که در آبهای آلوده به آلودگیهای صنعتی، کودهای کشاورزی نیتراته و به عنوان ماده نگهدارنده در صنایع کالباسسازی یافت میشود، سرطانزاست. این ماده در دود سیگار نیز وجود دارد.
آزبست (پنبه نسوز) در صنایع عایق حرارتی، کشتیسازی و لنت ترمز کاربرد دارد.
سیلیس در صنایع شیشهسازی و ذغال سنگ مورد استفاده قرار میگیرد.
برای پیشگیری از آثار سرطانزایی مواد شیمیایی در منزل و محل کار لازم است از تماس بدن با مواد شیمیایی اجتناب شده و محیط دارای تهویه مناسب باشد. همچنین لازم است سطوح کاری، عاری از گرد و غبار و مواد شیمیایی بوده و از ماسک محافظ مناسب استفاده شود.
آلودگی هوا
دود ناشی از فعالیت کارخانهها، خودروها و سیستم گرمایشی موجب انباشته شدن مواد سرطانزا در هوا شده که عامل اصلی آلودگی هوا در شهرهای صنعتی است. افراد و گروههای در معرض خطر مانند کودکان، افراد مسن و زنان باردار به دلیل اینکه مصونیت بدنشان پایین است، بیشتر در معرض خطر آلودگی هستند.
آلایندههایی مانند دیاکسیدگوگرد، دیاکسیدنیتروژن، مونوکسیدکربن و اُزن از عوامل اصلی در آلودگی اتمسفر شهری هستند. تحقیقات، رابطه آلودگی هوا با سرطانهای ریه، خون و پوست را اثبات کردهاند. نکته مهم آن است که آلودگی هوا جزو عوامل سرطانزای قابل پیشگیری است و تلاش در این زمینه لازم است.
نور خورشید
نور خورشید یکی از مهمترین عوامل بالقوه سرطانزا است. سالانه میلیونها نفر در سراسر دنیا به دلیل آثار مضر نور خورشید مبتلا به سرطان پوست میشوند. به عبارتی اگرچه نور آفتاب تا حدی برای سلامتی مفید است، اما مواجهه زیاد با نور آفتاب، خصوصا در زمان کودکی عامل ویژه و مهمی در افزایش خطر ابتلا به سرطان پوست است.
نور خورشید دارای سه طیف است؛ طیف نور مرئی که همان رنگین کمان دوست داشتنی است با هفت رنگ زیبا. البته در حاشیه دو طرف رنگین کمان امواج مادون قرمز و امواج ماوراء بنفش خورشید قرار میگیرند که در "طیف نامرئی" اشعه خورشید هستند. البته امواج مادون قرمز در ابزارهای تکنولوژیک، مثلا در موبایل نیز کاربرد دارد که تا کنون خطری از این امواج شناخته نشده است.
عوارض اشعه ماوراءبنفش
امواج ماوراء بنفش با چشم غیرمسلح دیده نمیشوند. این امواج موجب آفتاب سوختگی، آسیب چشم (آب مروارید)، آسیب سد دفاعی پوست و سرطان پوست میشوند. نوعی از امواج ماوراء بنفش به نام UVA در سالنهای برنزه کردن پوست نیز استفاده میشوند. تحقیقات نشان میدهند کسانی که از سالنهای برنزه سازی استفاده میکنند، در معرض انواع سرطان پوست قرار دارند.
امواج دیگری به نام UVB موجود در نور خورشید در ساعات اوج تابش (١٠ صبح تا چهار عصر) شدت بیشتری دارد. این اشعه بر لایههای سطحی پوست اثر گذاشته و عامل اصلی قرمزی و آفتاب سوختگی است. این اشعه به لایههای عمقی نفوذ نمیکند، اما دارای آثار سریع و حاد است. در شرایط برفی و یخی، اثرات UVB دو برابر میشود و شدت سوختگی افزایش مییابد. البته علاوه بر آفتاب سوختگی، آثار سرطانزایی UVB هم اثبات شده است. بنابراین لازم است که در صورت امکان بین ساعات ١٠ صبح تا ۴ بعدازظهر از نور آفتاب اجتناب شده، بدن را پوشانده و از کرمهای ضدآفتاب استفاده شود. توصیه میشود که از تختهای برنزه کننده یا انواع دیگر مواجهههای مصنوعی با اشعه فرابنفش خودداری شود.
آیا اشعه رادیواکتیو موجب بروز سرطان میشود؟
اشعه رادیواکتیو شامل پرتوهای کیهانی، گاز رادون، ذرات ناشی از بمبهای هستهای یا آزمایشات هستهای روی زمین و عکسبرداری تشخیصی است. همه انسانها در معرض تشعشع یونیزان ناشی از پرتوهای کیهانی که از فضا وارد اتمسفر میشوند، قرار دارند. این تشعشعات ممکن است مسوول درصد بسیار کمی از کل میزان خطر ابتلا به سرطان باشند (حدود یک درصد). تماس طولانی مدت با اشعه رادیواکتیو خطر ابتلا به لوسمی را افزایش میدهد. به طور مثال میزان ابتلا به لوسمی در ژاپنیهایی که در پایان جنگ جهانی دوم با انفجار بمب اتم مبتلا شدند، افزایش پیدا کرد. گاز رادون نوعی ماده رادیواکتیو است که به طور طبیعی در برخی نواحی زمین، مثلا در جنوب غرب انگلیس وجود دارد و خطر ابتلا به سرطان خون و ریه را افزایش میدهد.
سبک زندگی و عوامل محیطی؛ منشاء ۹۰درصد سرطانها
آگاهی از مواجهههای محیطی سرطانزا و به حداقل رساندن مواجهه با عوامل خطرزای قابل اجتناب، اقدامی احتیاط آمیز و عاقلانه است. به طور کلی کمتر از ١٠ درصد سرطانها عامل ژنتیکی دارند و بیش از ۹۰ درصد، منشاء محیطی و شیوه زندگی (غیر ژنتیکی) دارند که پس از ورود عامل خارجی به بدن باعث تخریب ژنی میشوند. بنابراین انتخابهای خوب مانند اجتناب از دخانیات، عدم مصرف الکل و انتخابهای تغذیهای صحیح، کمک میکند تا تقریبا نیمی از مرگ و میرهای ناشی از سرطان قابل پیشگیری شود.
نقش مردم و سیاستگذاران در کنترل عوامل محیطی چیست؟
به طور کلی دو راهکار مهم "کنترل عوامل خطر مرتبط با شیوه زندگی ناسالم و کنترل عوامل خطر مرتبط با محیط" برای کاهش بروز سرطان وجود دارد. در هر کدام از این دو مورد هر سه ضلع مردم، سیاستگذار خارج حوزه سلامت و سیاستگذار حوزه سلامت ایفای نقش میکنند. اما در حوزه کنترل عوامل خطر مرتبط با شیوه زندگی، نقش مردم مهمتر و در حوزه کنترل عوامل خطر محیطی، سیاستگذاران خارج حوزه سلامت نقش پر رنگتری ایفا میکنند. در هر دو مورد، سیاستگذار حوزه سلامت یعنی وزارت بهداشت، عمدتا نقش واسط را بازی میکند.
در خصوص اصلاح شیوه زندگی، سازمان جهانی بهداشت، به اصلاح شیوه زندگی برای چهار عامل خطر الکل، سیگار، رژیم غذایی ناسالم و فعالیت بدنی ناکافی تاکید دارد. واضح است که مهمترین راهبرد برای کنترل این چهار عامل خطر، "خودمراقبتی" است که میتواند از راههای رسانههای عمومی و یا آموزشهای فردی و گروهی "خودمراقبتی" به ویژه در سطح شبکههای بهداشتی درمانی به صورت مستمر ادامه یابد.
در کنترل عوامل خطر محیطی، نقش سیاستگذاران خارج حوزه سلامت بیش از سایر ذینفعان است و میتواند از طریق ایفای نقش فعال برای تولید محصولاتی که برای سلامتی مردم زیان کمتری دارند (مثلا تولید سوخت سالم، تولید خودروی سالم، توسعه حملونقل عمومی سالم و در دسترس)، اجرایی شود. از طرف دیگر، درست است که مردم به اندازه سیاستگذاران در کنترل این عوامل ایفای نقش نمیکنند، ولی باید با رعایت اصول "خودمراقبتی" و کاهش تولید مواد خطرزای محیطی مانند کاهش استفاده از خودروی شخصی، بیتاثیر هم نیستند.
راههای پیشگیری
پیشگیری اولیه از سرطان با اجتناب از عامل مسبب یا مصرف مادهای که مانع از پیدایش فرایند بدخیمی میشود ، صورت میگیرد و شامل اقداماتی برای کاهش خطرات شیوه زندگی (اجتناب از توتون، مصرف غذاهای کم چرب وغنی از فیبر، استفاده از کرم ضد آفتاب) و مصرف عوامل پیشگیری شیمیایی است. عوامل پیشگیری شیمیایی داروها یا ریز مغذی ها (مواد معدنی یا ویتامین ها) هستند.
عوامل زیر نیز در پیشگیری از سرطان ها موثرند.
- عدم استفاده از مشروبات الکلی و دخانیات.
- صرف غذاهایی که به صورت آبپز تهیه میشود.
- عدم استفاده از غذاهایی که آثار سوختگی در آن ها نمایان است.
- استفاده از سبزیجات و انواع میوهها
- استفاده کمتر از گوشت قرمز
- رعایت کامل امور بهداشتی
عادات غذایی غلط
برخی عادت های غذایی و روشها برای سلامتی بدن بسیار مضر است و در مواردی منجر به سرطان و آسیب های جبران ناپذیر می شوند.
مصرف زیاد قند ،سوسیس، کالباس و هات داگ شانس ابتلا به سرطان را افزایش میدهد،همچنین مصرف زیاد انواع چربیها،روغن و مواد غذایی سرخ شده،شانس ابتلا به سرطانها بهویژه سرطان پروستات،کولون،ریه و سرطان پستان را افزایش میدهد.
30 تا 40 درصد سرطان ها با حفظ وزن مطلوب، تغذیه صحیح و بهبود شیوه زندگی قابل پیشگیری است، عوامل تغذیه ای که احتمال بروز سرطان را افزایش میدهند عبارتند از مصرف نامطلوب و زیاد چربیها، نمک، قند و شکر، طبخ نامناسب غذا و استنشاق مکرر بخار روغن سوخته.
مصرف زیاد انواع چربیها، روغنها و مواد غذایی چرب و سرخ شده، شانس ابتلا به سرطانها به ویژه سرطان پروستات، سرطان کولون، سرطان ریه و سرطان پستان را افزایش میهد. اسید های چرب ترانس و اشباع ( در کیکها، کلوچهها، کراکرها، غذاهای حیوانی، مارگارین، روغن سرخ کرده و چیپس) خطرناکترین چربیها هستند. بنابراین توصیه میشود بیشترین چربی مصرفی روزانه از منابع چند غیر اشباعی و تک غیر اشباعی از جمله روغنهای گیاهی مایع، روغن زیتون، مغزها و ماهی باشد.
مصرف غذاهای شور و پرنمک و نمک سود شده احتمال بروز سرطان معده را افزایش میدهد. حداکثر میزان مجاز مصرف نمک در روز حدود 5 گرم در افراد زیر 50 سال و کمتر از 3 گرم در افراد بالای 50 سال، کودکان، مبتلایان به فشارخون بالا و بیماریهای قلبی عروقی است که شامل نمک موجود در مواد غذایی بطور طبیعی، نمک اضافه شده به غذا و نمک موجود در محصولات صنعتی است.
روش های طبخ سرطان زا
بعضی از روشهای نادرست طبخ مواد غذایی مانند سوختن گوشت در اثر کباب کردن موجب تولید ترکیبات سرطانزا میشود. به علاوه فرآوری گوشتها در مواردی مانند انواع گوشتهای دودی شده، نمک سود شده، و یا اضافه کردن مواد شیمیایی و نگهدارندههای غیر مجاز و استفاده زیاد از آنها در صنایع غذایی مثلا در انواع سوسیس، کالباس، هات داگ خطر سرطانزایی دارد.
قرار گرفتن مکرر در معرض بخار روغنهای مورد استفاده برای سرخ کردن سریع غذا (بدون استفاده از دستگاه تهویه و دودکش برای دفع بخارات حاصل از روغن ) از علل زمینه ساز سرطان ریه معرفی شده است. مصرف زیاد قند، شانس ابتلا به سرطان را افزایش میدهد. در حقیقت مقادیر زیاد قند و شکر، سمومی را در بدن تولید میکنند که باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان میشود. مصرف محصولات غذایی دارای قند افزوده مانند چای و قهوه که همراه با قند و شکر مصرف میشوند و یا نوشابه های گازدار، آب میوههای صنعتی و سایر نوشیدنیهایی که مقدار زیادی شکر دارند خطر ابتلا به سرطان لوزالمعده را افزایش میدهند.
درمان
امروزه اکثر سرطان ها درمان قطعی ندارند اما برای جلوگیری از رشد و پیشرفت آن ها از روش های جراحی، پرتو درمانی، شیمی درمانی، هورمون درمانی، پیوند مغز استخوان و ... استفاده میشود. البته یافتههای جدید زیست شناسی سلولی تومور در روش های درمانی ترکیبی طی یک برنامه هماهنگ مورد بهره برداری قرار میگیرند.
روشهای رایج کدامند؟
روشهای رایج در درمان سرطان که پزشکان براساس نوع سرطان، میزان گستردگی و شرایط بیمار پیش میگیرند، جراحی، پرتو درمانی، شیمیدرمانی و هورمون درمانی هستند.
جراحی: جراحی یک روش سریع برای حذف تومورهای سرطانی از داخل بدن بیمار است. این روش برای تورموهایی به کار میرود که گسترش پیدا نکردند یا در اصطلاح پزشکی متاستاز ندادهاند. جراحی یک روش تضمین شده برای حذف سلولهای سرطانی نیست و در صورت لزوم، پزشکان بخشهایی از لنف سالم را هم برمیدارند تا از عدم سرایت سرطان مطمئن شوند. گاهی به جای جراحی از پرتوهای لیزر استفاده میکنند یعنی با استفاده از پرتوهای قوی لیزر، تورمور سرطانی را میسوزانند که در سرطانهایی مانند رحم و پوست پرکاربردتر است.
پرتودرمانی: در روش پرتودرمانی با استفاده از اشعه ایکس یا گاما، امواجی تولید میشود که آسیبهای ژنتیکی به تومورهای سرطانی وارد میکند و در نهایت، این جریان به مرگ سلولهای سرطانی منجر میشود. در این روش، سلولهای سالم هم آسیب میبینند اما در زمان کوتاهی بازسازی میشوند. روش پرتودرمانی عوارضی مانند بیاشتهایی، ریزش مو در محل پرتودرمانی، تغییراتی در پوست و... را بههمراه دارد. گاهی پزشکان از ترکیب روش جراحی و پرتودرمانی استفاده میکنند تا مطمئن شوند سلولهای سرطانی میکروسکوپی هم از بین رفتهاند. شدت پرتودرمانی و تعداد دفعات آن به نوع سرطان و وضعیت بیمار بستگی دارد.
شیمیدرمانی: شیمیدرمانی یعنی استفاده از داروهای ضدسرطان قوی که عموما برای سرطانهای پیشرفته تجویز میشوند. 50نوع داروی ضدسرطان وجود دارند که پزشکان از ترکیب داروها استفاده میکنند. این داروها از طریق سرم وارد خون میشوند و بهگونهای به سلولهای سرطانی آسیب میزنند که دیگر توانایی ساخت DNA ندارند. شیمیدرمانی عوارضی چون طاسی، خونریزی، عفونت و... را همراه دارد.
هورمون درمانی: رشد بعضی سرطانها بستگی به ترشح نوعی هورمون در بدن دارد مثل سرطان سینه در خانمها. درمورد چنین سرطانهایی از هورمون درمانی استفاده میشود که درواقع از ترشح هورمونی که باعث رشد سرطان میشود، جلوگیری میکند مثلا برای زنان مبتلا به سرطان سینه داروهای ضداستروژنی تجویز میشود.
دانلود مطالب مرتبط
انواع سرطان ها
۱۰ اثر خطرناک و جبرانناپذیر «وایفای/WiFi» برانسان